( وَ مِنْ خُطْبَةٍ لَهُ عَلَيْهِ السَّلامُ: ) مُنِيتُ بِمَنْ لَّا يُطِيعُ إِذا أَمَرْتُ، وَ لا يُجِيبُ إِذا دَعَوْتُ، لا أَبا لَكُمْ ما تَنْتَظِرُونَ بِنَصْرِكُمْ رَبَّكُمْ؟ أَما دِينٌ يَجْمَعُكُمْ، وَ لا حَمِيَّةَ تُحْمِشُكُمْ؟ أَقُومُ فِيكُمْ مُسْتَصْرِخاً، وَ أُنادِيكُمْ مُتَغَوِّثاً، فَلا تَسْمَعُونَ لِى قَوْلًا وَ لا تُطِيعُونَ لِى أَمْراً، حَتّى تَكَشَّفَ الاُمُورُ عَنْ عَواقِبِ الْمَساءَةِ، فَما يُدْرَكُ بِكُمْ ثارٌ، وَ لا يُبْلَغُ بِكُمْ مَرامٌ، دَعَوْتُكُمْ إِلى نَصْرِ إِخْوانِكُمْ فَجَرْجَرْتُمْ جَرْجَرَةَ الْجَمَلِ الْأَسَرِّ، وَ تَثاقَلْتُمْ تَثاقُلَ النِّضْوِ الْأَدْبَرِ، ثُمَّ خَرَجَ إِلَىَّ مِنْكُمْ جُنَيْدٌ مُّتَذائِبٌ ضَعِيفٌ كَأَنَّما يُساقُونَ إِلَى الْمَوْتِ وَ هُمْ يَنْظُرُونَ. أَقُولُ: قَوْلُهُ عَلَيْهِ السَّلامُ مُتَذائِبٌ أَىْ مُضْطَرِبٌ مِّنْ قَوْلِهِمْ تَذآءَبَتِ الرِّيحُ أَىِ اضْطَرَبَ هُبُوبُها، وَ مِنْهُ يُسَمِّى الذِّئْبُ لِاضْطِرابِ مِشْيَتِهِ.
نكوهش ياران
نكوهش كوفيان
گرفتار كسانى شدم كه چون امر مىكنم فرمان نمىبرند، و چون آنها را فرا مىخوانم اجابت نمىكنند. اى مردم بىاصل و ريشه، در يارى پروردگارتان براى چه در انتظاريد؟ آيا دينى نداريد كه شما را گرد آورد؟ و يا غيرتى كه شما را به خشم وادارد؟
علل شكست و نابودى كوفيان
در ميان شما بپا خاسته فرياد مىكشم، و عاجزانه از شما يارى مىخواهم، اما به سخنان من گوش نمىسپاريد، و فرمان مرا اطاعت نمىكنيد، تا آن كه پيامدهاى ناگوار آشكار شد، نه با شما مىتوان انتقام خونى را گرفت، و نه با كمك شما مىتوان به هدف رسيد. شما را به يارى برادرانتان مىخوانم، مانند شترى كه از درد بنالد، ناله و فرياد سرمىدهيد، و يا همانند حيوانى كه پشت آن زخم باشد، حركتى نمىكنيد، تنها گروه اندكى به سوى من آمدند كه آنها نيز ناتوان و مضطرب بودند، گويا آنها را به سوى مرگ مىكشانند، و مرگ را با چشمانشان مىنگرند.