( وَ مِنْ خُطْبَةٍ لَهُ عَلَيْهِ السَّلامُ: ) أُنظُرُواْ إِلَى الدُّنْيا نَظَرَ الزَّاهِدِينَ فِيها، الصَّادِفِينَ عَنْها، فَإِنَّها وَ اللَّهِ عَمّا قَلِيلٍ تُزِيلُ الثّاوِىَ السّاكِنَ، وَ تَفْجَعُ الْمُتْرَفَ الامِنَ لا يَرْجِعُ ما تَوَلّى مِنْها فَأَدْبَرَ، وَ لا يُدْرى ما هُوَ اتٍ مِنْها فَيُنْتَظَرُ، سُرُورُها مَشُوبٌ بِالْحُزْنِ، وَ جَلَدُ الرِّجالِ فِيها إِلىَ الضَّعْفِ وَ الْوَهَنِ، فَلا تَغُرَّنَّكُمْ كَثْرَةُ ما يُعْجِبُكُمْ فِيها، لِقِلَّةِ ما يَصْحَبُكُمْ مِنْها.
رَحِمَ اللَّهُ امْرَأً تَفَكَّرَ فَاعْتَبَرَ، وَ اعْتَبَرَ فَأَبْصَرَ، فَكَأَنَّ ما هُوَ كائِنٌ مِنَ الدُّنْيا عَنْ قَلِيلٍ لَمْ يَكُنْ، وَ كَأَنَّ ما هُوَ كائِنُ مِنَ الاخِرَةِ عَمَّا قَلِيلٍ لَمْ يَزَلْ، وَ -كُلّ مَعْدُودٍ مُنْقَضٍ، وَ كُلّ مُتَوَقَّعٍ اتٍ، وَ كُلّ اتٍ قَرِيبٌ دَانٍ.
مِنْها: الْعالِمُ مَنْ عَرَفَ قَدْرَهُ، وَ كَفى بِالْمَرءِ جَهْلًا أَنْ لا يَعْرِفَ قَدْرَهُ، وَ إِنّ مِنْ أَبْغَضِ الرِّجالِ إِلىَ اللَّهِ تَعالى لَعَبْداً وَكَلَهُ اللَّهُ إِلى نَفْسِهِ، جآئِراً عَنْ قَصْدِ السَّبِيلِ، سائِراً بِغَيْرِ دَلِيلٍ إِنْ دُعِىَ إِلى حَرْثِ الدُّنْيا عَمِلَ، وَ إِنْ دُعِىَ إِلى حَرْثِ الاخِرَةِ كَسِلَ، كَأَنَّ ما عَمِلَ لَهُ واجِبٌ عَلَيْهِ، وَ كَأَنَّ ما وَنى فِيهِ ساقِطٌ عَنْهُ.
وَ مِنْها: وَ ذلِكَ زَمانٌ لا يَنْجُو فِيهِ إِلَّا كُلُّ مُؤْمِن نُوَمَةٍ، إِنْ شَهِدَ لَمْ يُعْرَفْ، وَ إِنْ غابَ لَمْ يُفْتَقَدْ أُولئِكَ مَصابِيحُ الْهُدى، وَ أَعْلامُ السُّرى، لَيْسُوا بِالمَسايِيح، وَ لَا الْمَذايِيع الْبُذُرِ، أُولئِكَ يَفْتَحُ اللَّهُ لَهُمْ أَبْوابَ رَحْمَتِهِ، وَ يَكْشِفُ عَنْهُمْ ضَرّاءَ نِقْمَتِهِ.
أَيُّها النَّاسُ، سَيَأْتِى عَلَيْكُمْ زَمانٌ يُكْفَأُ فِيهِ الْإِسْلامُ كَما يُكْفَأُ الْإِناءُ بِما فِيهِ، أَيُّهَا النَّاسُ، إِنَّ اللَّهَ قَدْ أَعاذَكُمْ مِنْ أَنْ يَجُورَ عَلَيْكُمْ، وَ لَمْ يُعِذْكُمْ مِنْ أَنْ يَبْتَلِيَكُمْ، وَ قَدْ قالَ جَلَّ مِنْ قآئِلٍ: إِنّ فِى ذلِكَ لَاياتٍ وَ إِنْ كُنّا لَمُبتَلِينَ. قالَ السَّيد الشَريف: أَمَّا قَوْلُهُ عَلَيْهِ السَّلامُ: كُلُّ مُؤْمِن نُوَمَةٍ، فَإِنَّما أَرادَ بِهِ الْحامِلَ الذِّكْرِ الْقَلِيلَ الشَّرِ، وَ الْمَسايِيحُ جَمْعُ مِسْياح، وَ هُوَ الَّذِى يَسِيحُ بَيْنَ النَّاسِ بِالْفَسادِ وَ النَّمائِمِ، وَ الْمَذايِيعُ جَمْعُ مِذْياعٍ، وَ هُوَ الَّذِى إِذا سَمِعَ لِغَيْرِهِ بِفاحِشَةٍ أَذاعَها وَ نَوَّهَ بِها، وَ الْبُذُرُ جَمْعُ بَذُورٍ، وَ هُوَ الَّذِى يَكْثُرُ سَفَهُهُ وَ يَلْغُو مَنْطِقُهُ.
در تشويق به زهد
روش برخورد با دنيا
اى مردم! به دنيا چونان زاهدان رويگردان از آن، بنگريد، به خدا سوگند! دنيا به زودى ساكنان خود را از ميان مىبرد، و رفاهزدگان ايمن را به درد مىآورد، آنچه از دست رفت و پشت كرده هيچگاه برنمىگردد، و آينده به روشنى معلوم نيست تا در انتظارش باشند. شادى و سرور دنيا با غم و اندوه آميخته، و توانايى انسان به ضعف و سستى مىگرايد، زيباييها و شگفتيهاى دنيا شما را مغرور نسازد، زيرا زمان كوتاهى دوام ندارد. خدا بيامرزد كسى را كه به درستى فكر كند، و پند گيرد، و آگاهى يابد، و بينا شود، پس به زودى خواهيد دانست كه آنچه از دنيا وجود داشت از آن چيزى نمانده، و آنچه از آخرت است جاويدان خواهد ماند، هر چيز كه به شمارش آيد پايان پذيرد، و هر چه انتظارش مىكشيديد خواهد آمد، و آن چه آمدنى است نزديك باشد
ارزش عالم و بىارزشى جاهل
دانا كسى است كه قدر خود را بشناسد، و در نادانى انسان اين بس كه ارزش خويش نداند. دشمن رويترين افراد نزد خدا كسى كه خدا او را به حال خود واگذاشته تا از راه راست منحرف گردد، و بدون راهنما برود، اگر به محصولات دنيا دعوت شود تا مرز جان تلاش كند اما چون به آخرت و نعمتهاى گوناگونش دعوت شود، سستى ورزد، گويا آنچه براى آن كار مىكند بر او واجب و آنچه نسبت به آن كوتاهى و تنبلى مىكند، لزومى ندارد.
سخنى از آينده
و اين روزگارى است كه جز مومن بىنام و نشان از آن رهايى نيابد، در ميان مردم است او را نشناسند، و در ميان جمعيت كه نباشد كسى سراغ او را نگيرد، آنها چراغهاى هدايت، و نشانههاى رستگاريند، نه فتنهانگيزند و اهل فساد، و نه سخنان ديگران و زشتى اين و آن را به مردم رسانند، خدا درهاى رحمت را به روى آنان باز كرده و سختى عذاب خويش را از آنان گرفته است. اى مردم! به زودى زمانى بر شما خواهد رسيد كه اسلام چونان ظرف واژگونشده، آنچه در آن بود ريخته مىشود اى مردم! خداوند به شما ظلم نخواهد كرد و از اين جهت تامين داده است اما هرگز شما را ايمن نساخت كه آزمايش نفرمايد، چه اين سخن از آن ذات برتر است كه فرمود: در جريان نوح پيامبر نشانههائى است و ما مردم را مىآزماييم (مومنون، آيه 30( (هدف امام از جمله (كل مومن نوبه) يعنى گمنام و ناشناخته مىباشند و جمله (المساييح) كه جمع مسايح مىباشد كسى است كه در ميان مردم و غيبت كردن و گناه و فساد سرگرم است و كلمه (المذاييع) كه جمع مذياع است كسى است كه چون حرف زشتى را بشنود رواج مىدهد و (البذر) جمع بذور كسى است كه بسيار نادان و بيهودهگو مىباشد)