1ـ به هنگام رؤيت هلال محرّم، مستحب است تكبير بگويى و اگر مى توانى دعاى مشروحى را كه سيّد در «اقبال الاعمال» آورده است، بخوانى.(1)
2ـ در شب اوّل محرّم صد ركعت نماز بخوان، و در هر ركعت سوره «حمد» و «قل هو اللّه»را مى خوانى و هر دو ركعت را به يك سلام پايان مى دهى; در روايتى از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) آمده است: هر كس اين نمازها را بخواند و روز اوّل ماه محرّم را روزه بگيرد، مانند كسى است كه در طول سال بر انجام خير مداومت داشته باشد و تا سال آينده از فتنه ها محفوظ خواهد بود. و اگر بميرد وارد بهشت خواهد شد.(2)
3ـ مطابق روايت ديگرى از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) در شب اوّل محرم دو ركعت نماز مى خوانى به اين نحو: در ركعت اوّل سوره «حمد» و سوره «انعام» و در ركعت دوم سوره «حمد» و سوره «يس».(3)
علاوه بر اين نمازها، مستحب است نماز اوّل هر ماه نيز خوانده شود كه كيفيّت آن در اعمال مشترك ماهها (صفحه 597) گذشت.
4ـ در روز اوّل محرّم، روزه گرفتن مستحب است، كه در روايتى امام رضا(عليه السلام) فرمود: «هر كس اين روز را روزه بگيرد، و حاجت خويش را از خداوند بخواهد، خداوند دعايش را به اجابت خواهد رساند، اين روز همان روزى بود كه حضرت زكريّا در اين روز، از خداوند فرزندى را طلب كرد و خداوند دعايش را به اجابت رساند و يحيى را به وى عنايت فرمود».(4)
5ـ از امام على بن موسى الرضا(عليهما السلام) نقل شده است كه رسول گرامى اسلام(صلى الله عليه وآله) روز اوّل محرّم، دو ركعت نماز مى خواند و پس از نماز دست ها را بلند مى كرد و اين دعا را سه مرتبه قرائت مى فرمود: 

اَللّـهُمَّ اَنْتَ الاِْلـهُ الْقَديمُ، وَ هذِهِ سَنَةٌ جَديدَةٌ، فَاَسْئَلُكَ فيهَا الْعِصْمَةَ

خدايا تويى معبود ازلى و اين سال تازه است از تو خواهم در اين سال نگهداريم را

مِنَ الشَّيْطـانِ، وَ الْقُوَّةَ عَلى هذِهِ النَّفْسِ الاَْمّارَةِ بِالسُّوءِ، وَ الاِْشْتِغالَ بِما

از شيطان و نيروى بر اين نفس كه پيوسته به گناه فرمان مى دهد و سرگرمى بدانچه

يُقَرِّبُنى اِلَيْكَ، يا كَريمُ يا ذَاالْجَلالِ وَالاِْكْرامِ، يا عِمادَ مَنْ لا عِمادَ لَهُ، يا

مرا به تو نزديك كند اى صاحب جلالت و بزرگوارى اى تكيه گاه كسى كه تكيه گاهى ندارد اى

ذَخيرَةَ مَنْ لا ذَخيرَةَ لَهُ، يا حِرْزَ مَنْ لا حِرْزَ لَهُ، يا غِياثَ مَنْ لا غِياثَ

ذخيره آن كس كه ذخيره ندارد اى پناهگاه آن كس كه پناهگاهى ندارد اى فريادرس آن كس كه فريادرسى ندارد

لَهُ، يا سَنَدَ مَنْ لا سَنَدَ لَهُ، يا كَنْزَ مَنْ لا كَنْزَ لَهُ، يا حَسَنَ الْبَلاءِ،يا عَظيمَ

اى پشتيبان آن كس كه پشتيبانى ندارد اى گنج آن كس كه گنجى ندارد اى كه آزمايشت نيكوست اى بزرگ

الرَّجآءِ، يا عِزَّ الضُّعَفآءِ، يا مُنْقِذَ الْغَرْقى، يا مُنْجِىَ الْهَلْكى، يا مُنْعِمُ يا

مايه اميد اى عزت بخش ناتوانان اى نجات بخش غريقان اى خلاص كننده هالكان اى نعمت بخش اى

مُجْمِلُ، يا مُفْضِلُ يا مُحْسِنُ، اَنْتَ الَّذى سَجَدَ لَكَ سَوادُ اللَّيْلِ وَنُورُ

زيباپرور اى فزون بخش اى نيكوده تويى كه سجده كرد (و به كمال خضوع درآمد) برايت سياهى شب و روشنى

النَّهارِ، وَضَوْءُ الْقَمَرِ وَشُعاعُ الشَّمْسِ، وَدَوِىُّ الْمآءِ وَحَفيفُ الشَّجَرِ، يا

روز و تابش ماه و شعاع خورشيد و صداى ريزش آب و بهم خوردن درخت اى

اَللهُ لا شَريكَ لَكَ، اَللّـهُمَّ اجْعَلْنا خَيْراً مِمّا يَظُنُّونَ، وَاغْفِرْلَنا ما لا

خدايى كه شريك ندارى خدايا قرارمان ده بهتر از آنچه مردم گمان كنند و بيامرز از ما آنچه را كه

يَعْلَمُونَ، وَلا تُؤاخِذْنا بِما يَقُولُونَ، حَسْبِىَ اللهُ لا اِلـهَ اِلاَّ هُوَ، عَلَيْهِ

نمى دانند و مگير ما را بدانچه گويند بس است مرا خدا معبودى جز او نيست بر او

تَوَكَّلْتُ وَهُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظيمِ، امَنّا بِهِ، كُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنا، وَما يَذَّكَّرُ اِلاَّ

توكل كنم و اوست پروردگار عرش عظيم ايمان داريم به او و هرچه هست از نزد پروردگار ماست و اندرز نگيرند جز

اُولُوا الاَْلْبابِ، رَبَّنا لاتُزِغْ قُلُوبَنا بَعْدَ اِذْ هَدَيْتَنا، وَهَبْ لَنا مِنْ لَدُنْكَ

خردمندان پروردگارا منحرف مساز دلهاى ما را پس از آن كه هدايتمان كردى و ببخش به ما از پيش خود

رَحْمَةً، اِنَّكَ اَنْتَ الْوَهّابُ.(5)

رحمتى كه براستى تويى بخشايشگر.

6ـ مرحوم «شيخ طوسى» فرموده است كه مستحب است دهه اوّل محرّم را روزه بگيرد; ولى در روز عاشورا از غذا و آب امساك نمايد، امّا روزه نگيرد، و چون وقتِ عصر فرا رسيد، به مقدار كمى، تربت تناول نمايد (زيرا روزه گرفتن در اين روز شيوه بنى اميّه بود كه به شكرانه جريان كربلا، روزه مى گرفتند!).(6)


--------------------------------------------------------------------------------

1. اقبال الاعمال، صفحه 545.
2. اقبال الاعمال، صفحه 552.
3. همان مدرك.
4. همان مدرك، صفحه 544 و بحارالانوار، جلد 44، صفحه 285 .
5. اقبال، صفحه 553 و بحارالانوار، جلد 95، صفحه 333.
6. مصباح المتهجّد، صفحه 771.