· دراين درس مقام رست از ده منظرمورد بحث و بررسي قرار است،درپايان انتظارميرود:
1 - با كيفيت آهنگ اين مقام آشنايي حاصل شود.
2 - موضوع آياتي كه با اين مقام تلاوت ميگردد شناخته شوند.
1 - معناي لغوي : رست يا راست به معني حقيقت و درستي به كار مي رود. رست كلمهاي تازي است. به معناي مستقيم اين مقام در مغرب به اسم «استهلال» شناخته ميشود.
2 - گستردگي و پيشينه : اين مقام در تمامي بلاد مسلمين كاربرد داشته و دارد عدهاي معتقدند كه اين مقام از ديرباز ماهيت و حقيقت خود را حفظ كرده و تا به امروز پابرجا مانده است. در قرون وسطا اين مقام به عنوان اولين و اصليترين مقامات موسيقي بوده و امروزه اعراب آن را در جايگاه دوم بعد از بيات قرار دادهاند و لقب «اب النغمات يا پدر نغمات» و در پارهاي از موارد نام «ملكالنغمات» را به خود گرفته است. عدهاي از اساتيد لحن، قدمت اين مقام را به زمان حضرت آدم (ع) ميدانند و ميگويند. رست نالهاي انساني است كه دست از همه چيز براي بهشت شسته است اين مقام پس از بيات از جمله وسيعترين و گستردهترين مقامات است آن چنان كه بسياري از قراء زيربناي قرائت خود را به صورت مبسوط خواني بر آن استوار نمودهاند. اين مقام كليد ورود به ساير مقامات و الحان است. نغمهي رست در موسيقي ايراني نيز به عنوان يكي از دستگاههاي هفتگانه و اصلي مطرح است.
3 - كيفيت آهنگ : اين مقام از جمله مقامهاي زيبا اصلي و با صلابت عرب است و براساس يكي از امثال عربي «اذا طال ليلك فالرست» يعني در شب به اين مقام سفارش شده است. همچنين حالت وقار متانت و بيانگري در آن مشاهده ميگردد و بسيار مناسب قرائات مجلسي است و باز هم مشهور است «اذا جن ليلك فالرست» چون شب فرا رسيد با مقام رست قرائت كن. اين نغمه از نظر لحني حالتي ضربي داشته و تحكم و تاكيد و القاء امر را متصور ميگرداند. به اين خاطر غالب آياتي كه داراي تاكيد، تحكم، امر، تضرع، درخواست، ادعيه، توبه، انابه» است در آن تلاوت ميگردد. اين مقام حالتي شبيه به اشاره به نزديك و ضمير اين دارد.
4 - موضوع آيات : اين مقام در آيات «توحيد، اسماء و صفات الهي، نشانههاي الهي، نبوت عامه، عقايد، احكام و عبادات، مورد استفاده قرار ميگيرد.
5 - تاثيرات : از جمله تاثيرات اين مقام برانگيخته شدن حس مردانگي و جسارت و حركت به سوي كشف حقيقت در شنونده است. و زيرشاخههاي آن نيز تاثيراتي نظير آغاز بهار يا حقيقت روايت سرگذشت انسانهاي حقيقتجو و ايجاد تصويري زيبا از حقيقت و درستي در ذهن شنونده ايجاد ميكند.
6 - جايگاه اجرا : اين مقام پس از مقام بيات، نهاوند، عجم و سهگاه ارائه ميگردد ولي با توانمندي كه دارد در هر موقعيتي از قرائت قابل اجرا ميباشد.
7 - گوشهها و نغمههاي فرعي : برخي از نغمات فرعي در اين مقام عبارتند از «سوزناك، نوروز، دلنشين، اصفهان، ماهور، سازگار، سوز، دارا، نيشابورك و پگاه» را ميتوان نام برد.
8 - قاريان برتر : از اساتيدي كه در اين مقام شهرت بيشتري دارند ميتوان راغب مصطفي غلوش، مصطفي اسماعيل، رفعت، حصان، شعشاعي، صياد و متولي عبدالعال را نام برد.
9 - وزنهاي لحني :
قرار
|
فاعلاتن، فاعلن، فاعلاتن،
|
جواب
|
فاعلاتن، فاعلن، فاعلان،
|
جوابالجواب
|
فاعلاتن، فعلن، فعلاتن،
|